LEIDEN
Leiden is een stad en gemeente in de provincie Zuid-Holland. Met 122.915 inwoners is Leiden na Rotterdam, Den Haag, Zoetermeer en Dordrecht de vijfde stad van de Nederlandse provincie Zuid-Holland. De directe agglomeratie Leiden, waartoe ook de randgemeenten Leiderdorp, Oegstgeest, Voorschoten en Zoeterwoude behoren, telt ruim 200.000 inwoners. Behalve aan deze randgemeenten grenst Leiden aan de kustgemeenten Wassenaar (agglomeratie Den Haag) en Katwijk, aan Leidschendam-Voorburg en aan Teylingen. Via deze laatste gemeente grenst Leiden ook aan de Bollenstreek. De agglomeratie ligt in de regio Holland Rijnland.
Een bijnaam voor de stad Leiden is “de Sleutelstad”, zo genoemd naar de sleutels in het stadswapen. Die verwijzen weer naar Sint Pieter, in de bijbel de apostel Petrus. Deze is de schutspatroon van Leiden en naamgever van de voornaamste kerk, de Pieterskerk. Petrus zou van Jezus de sleutels van de hemel hebben ontvangen en was daarmee in de opvatting van de Rooms-katholieke kerk de grondlegger van het pausdom, dat wil zeggen dat hij, na de hemelvaart van Jezus, diens plaatsvervanger was op aarde, evenals de daarop volgende pausen. Vandaar dat vergelijkbare sleutels als die van Leiden voorkomen in het wapenschild van het Vaticaan).
De Geschiedenis van Leiden
Leiden ontstond als dijkdorp aan de voet van een kunstmatige heuvel aan de samenvloeiing van de Oude en de Nieuwe Rijn. In de oudste vermelding daarvan, omstreeks 860, werd het toenmalige Leiden Leithon genoemd. In de op deze heuvel gelegen burcht zetelde aanvankelijk een leenman van de bisschop van Utrecht, maar de Burcht van Leiden kwam omstreeks 1100 in handen van de graaf van Holland. In die jaren begon op de zuidelijke Rijnoever de groei van het nieuwe Leiden. De graaf bouwde er zijn hof en stichtte er een kapel, de voorloper van de huidige Pieterskerk.
De gunstig gelegen nederzetting Leiden kreeg in 1266 bevestiging van de reeds eerder verleende stadsrechten en ontwikkelde zich met haar bloeiende lakennijverheid tot een van de grootste steden van het gewest Holland. De lakennijverheid was er binnengebracht door wevers uit Ieper, die in de 14e eeuw uit hun stad weggevlucht waren wegens de pest. In 1389, toen de bevolking van Leiden tot ongeveer 4000 was gegroeid, moest Leiden worden uitgebreid met het stadsdeel tussen Rapenburg (tevoren de zuidrand van de stad) en de Witte Singel.
Een bijzonderheid van Leiden is de aanwezigheid van uitgebreid archiefmateriaal over het buurtleven en buurtorganisaties (de zogenaamde gebuurten), dankzij een vroegtijdige en onophoudelijke overheidsbemoeienis, die zelfs teruggaat tot de 14e eeuw. Dit staat in detail beschreven in het boek Buurthouden van historicus Kees Walle (Uitgeverij Ginkgo, 2005).
Leiden in de 17e en 18e eeuw
In de 17e eeuw komt Leiden tot grote bloei, dankzij de impuls die vluchtelingen uit Vlaanderen geven aan de textielnijverheid. Leiden, die voor het beleg van 1574 ongeveer 15.000 inwoners had geteld, waarvan tijdens het beleg ongeveer een derde deel het leven had verloren, was in 1622 tot 45.000 inwoners gegroeid, terwijl omstreeks 1670 Leiden zelfs een aantal van tegen de 70.000 werd bereikt. In de Gouden Eeuw was Leiden, na Amsterdam, de grootste stad van Holland. De bevolkingsgroei maakte een aanleg van nieuwe grachten en singels noodzakelijk. Het huidige centrum van Leiden, herkenbaar aan het singelpatroon, werd in 1659 voltooid.
Tegen het einde van de 16e eeuw ontwikkelde Leiden zich tot een belangrijk centrum van drukkerijen, uitgeverijen en boekhandels. De beroemde drukker Christoffel Plantijn was er enige tijd in Leiden gevestigd. Eén van zijn leerlingen was Lodewijk Elsevier (1547-1617), een telg uit een beroemd uitgeversgeslacht, wiens boekhandel en drukkerij de grootste van Leiden werd. Elsevier was in 1580 uit Leuven, dat in handen van de Spanjaarden was, gevlucht. (De naam Elsevier werd enkele eeuwen later gebruikt door de grondlegger van het Elsevier-concern). In de 17e en 18e eeuw had Leiden een grote naam op het gebied van de (wetenschappelijke) uitgeverij en boekhandel.
In de 18e eeuw raakt de textielnijverheid van Leiden in verval. Door protectionistische maatregelen in Frankrijk was de concurrentiepositie verslechterd. Bovendien moesten de lonen relatief hoog zijn, omdat de kosten van levensonderhoud in het gewest Holland hoog waren vanwege de hoge belastingdruk. De Leidse textielondernemers gingen toen delen van het productieproces verplaatsen naar “lagelonenlanden”: Twente en de omgeving van Tilburg.
Het gevolg was een gestage daling van het inwonertal van Leiden, dat eind 18e eeuw tot 30.000 was gedaald en omstreeks 1815 een dieptepunt van 27.000 zou bereiken.
Leiden in de 19e en 20e eeuw
Op 12 januari 1807 werd de stad door een catastrofe getroffen toen een aan de noordkant van het Steenschuur aangemeerd buskruitschip ontplofte: de Leidse buskruitramp. Ongeveer 150 burgers kwamen hierbij om het leven. Koning Lodewijk Napoleon bezocht persoonlijk Leiden om de hulp aan de slachtoffers te coördineren. Op de plaats van de door de ontploffing veroorzaakte “Ruïne” werden later het Van der Werffpark en het Kamerlingh Onnes Laboratorium aangelegd. In 1842 werd de voor Leiden zeer belangrijke spoorlijn naar Haarlem in gebruik genomen. In 1843 kwam de verbinding met Den Haag tot stand.
In de 19e eeuw zou er enige verbetering optreden in de desolate sociaal-economische situatie, mede dankzij de spoorlijn, maar het aantal inwoners was omstreeks 1900 nog steeds niet ver boven de 50.000 opgeklommen. Pas in 1896 begon Leiden zich uit te breiden buiten de 17e eeuwse singels. Vooral na 1920 vestigden zich nieuwe industrieën in Leiden, zoals de conservenindustrie (oostelijke binnenstad) en metaalindustrie (Hollandse Constructie Groep).
In 1866 werd Leiden getroffen door de laatste grote epidemie (cholera) die in 1868 leidde tot de start van de bouw van het nieuw Academisch Ziekenhuis in Leiden(waar nu het Rijksmuseum voor Volkenkunde is gevestigd).
In 1883 werd niet alleen Leiden, maar ook heel Nederland, opgeschrikt door het nieuws van de arrestatie van de Leidse gifmengster, Goeie Mie, die in enkele jaren tijd minstens 27 slachtoffers had gemaakt.
In 1896 breidt Leiden uit buiten de singels door annexatie van delen van Leiderdorp, Oegstgeest en Zoeterwoude (in 1920 en 1966 volgen nieuwe grote annexaties). De eerste door Leiden nieuw gebouwde wijk in dit gebied werd de statige Burgemeesters- en Professorenwijk, ten zuiden van de Zoeterwoudsesingel. Met de bouw van deze wijk in Leiden werd in 1906 begonnen. Rond 1920 werd het eerste grote sociale woningbouwproject, de wijk De Kooi, gerealiseerd.
Tot groot verdriet van velen ging in de strenge winter van 1929 het stadhuis van Leiden in vlammen op. Van het pand bleef alleen de gevel aan de Breestraat overeind staan. Bij toeval waren enkele kostbare schilderwerken kort voor de brand voor restauratie naar elders overgebracht en daardoor gespaard gebleven.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd Leiden zwaar getroffen door geallieerde bombardementen. De omgeving van het station en de Marewijk (tegenwoordig de omgeving van het Schuttersveld en de Schipholweg) zijn vrijwel geheel met de grond gelijk gemaakt.
Bezienswaardigheden in Leiden
Belangrijke bezienswaardigheden zijn:
– Pieterskerk, het grootste kerkgebouw van Leiden
– Hooglandse Kerk, de grootste nog in gebruik zijnde kerk van Leiden
– Burcht
– Hartebrugkerk, ook wel Coeli-kerk genoemd, een katholieke kerk
– Waag
– Rapenburg met het Academiegebouw
– stadhuis met de breedste renaissancegevel van Nederland
– Sterrewacht Leiden
– twee stadspoorten: De Morspoort aan de noordwestzijde en de Zijlpoort aan de noordoostzijde van het stadscentrum.
– Doelenpoort
– negen molens
– 35 hofjes
– 88 bruggen
– enkele tientallen monumentale wevershuisjes. Eén wevershuis is als museum van binnen te bezichtigen.
Een qua bouwstijl belangrijk gebouw is de Marekerk (1649). Het ontwerp van deze kerk (1639) is volgens die van een koepelkerk; een achthoekige centraalbouw met banken om de kansel heen. Hoewel deze kerk in Leiden tegenwoordig de oudste kerk is die in Holland voor de protestantse eredienst is gebouwd, gaat die eer eigenlijk naar de koepelkerk van Willemstad (1607), dat toentertijd bij het graafschap Holland hoorde. De kerk is ontworpen door Arent van ‘s-Gravesande.
De ongeveer 6,5 km lange buitenste grachtengordel van Leiden (het singelpatroon) is nog geheel intact. De vroegere wallen en bolwerken dienen nu vooral als groenvoorziening. Er liggen parken in Leiden, oude begraafplaatsen en de Witte Singel loopt rond de hortus botanicus en de Sterrenwacht. De Zijlsingel wordt gekarakteriseerd door het Meelfabriekcomplex dat, samen met de vroegere “Lichtfabriek” aan de Langegracht, tot de weinige overgebleven grote monumenten van het industrieel verleden van de stad behoort.
Aan de zuidoostrand van Leiden ligt polderpark Cronesteyn, op het terrein van voormalig Kasteel Cronesteyn. Dit park bestaat uit verschillende cultuurlandschappen en het heeft een reigersbos. Verder zijn er een bezoekerscentrum en een minicamping in Leiden.
Musea in Leiden
Leiden herbergt een aantal belangrijke musea:
– Rijksmuseum van Oudheden
– Rijksmuseum voor Volkenkunde
– Naturalis – Nationaal Natuurhistorisch Museum; de op twee na grootste natuurhistorische collectie ter wereld, na het Smithsonian in – – Washington D.C. en het Natural History Museum in Londen
– Museum Boerhaave (wetenschapsgeschiedenis)
– Stedelijk Museum De Lakenhal (beeldende kunst en geschiedenis)
– Hortus botanicus Leiden, de oudste botanische tuin van Nederland
– SieboldHuis, de eerste wereldwijde Japan collectie
Film, theater en kunst in Leiden
Leiden telt drie theaters. De Leidse Schouwburg op de Oude Vest, de oudste schouwburg van Nederland, geopend in 1705; de Stadsgehoorzaal aan de Breestraat en het LAK-theater.
Er zijn twee bioscopen en een filmhuis in Leiden:
– Bioscoop Trianon op de Breestraat
– Lido, Steenstraat
– Kijkhuis, Vrouwenkerksteeg
In het kader van het project “Dicht op de Muur” heeft stichting TEGEN-BEELD 101 gedichten op evenzoveel Leidse muren afgebeeld. Het gaat om uiteenlopende gedichten in vele talen, waarmee aandacht wordt besteed aan de internationaliteit van de stad.
Bibliotheken in Leiden
Als boekenstad heeft Leiden een aantal belangrijke bibliotheken:
– de Universiteitsbibliotheek Leiden, de oudste Universiteitsbibliotheek in Nederland
– de Bibliotheken Leiden & Leiderdorp, de openbare bibliotheek
– Bibliotheca Thysiana, sedert 1655
Evenementen in Leiden
– Werfpop in juli
– Rembrandtfestival in het weekend rond 15 juli, de geboortedag van Rembrandt.
– Leidens ontzet op 2 en 3 oktober
– Ontzettend Leiden het ‘Noorderslag van de Randstad’, meerdaags muziekfestival waarbij Leiden haar rijke muziekcultuur presenteert, (zie ook: Leidse popmuziek) in het weekend voor 3 oktober
– Leids Film Festival van 27 tot en met 29 oktober
– De Leidsche Lakenfeesten begin juli
– Dichter Bij Jou organiseert een landelijk poëziepodium (het hele jaar door) en de strijd om de titel ‘Leidse Slamdichter’ (in oktober en – november)
– Leiden Swingt een muziekfestival met het accent op jazz, blues en rock-‘n-roll, meestal in de derde week van januari
– EL CID-week is de jaarlijkse introductieweek voor eerstejaars studenten van de Universiteit Leiden, de Hogeschool Leiden en Webster University.
– Zomerjam is een Hip Hop evenement waarin alle elementen uit de Hip Hop Cultuur bij elkaar gebracht: Rap, Breakdance, Graffiti en Turntablism
– Leidse Draaiorgeldag wordt het tweede weekeinde van mei gehouden met eens in de vijf jaar (2013) een grote happening met meer dan 50 draaiorgels
– Straatmuzikanenconcours De Gouden Pet Nationaal concours waarbij meer dan 40 straatacts in het eerste weekend van juli wordt gestreden om de Gouden Pet en geldprijzen
– Rapenburgfestival in het laatste weekeinde van augustus is een groot cultureel festival met als main event het Rapenburgconcert op de vrijdagavond
Winkelen in Leiden
Er zijn vele winkels in de binnenstad van Leiden. Koopavond is in Leiden op donderdag.
Markten in Leiden
– In het centrum is op woensdag en zaterdag markt.
– In de Stevenshof is er op donderdag markt.
– In de Merenwijk is er op vrijdag markt.
– In het verleden (voor de huidige realisatie van de uitbreidingen van het winkelcentrum de Luifelbaan, aan het Bevrijdingsplein en het 5 Meiplein) was er ook een markt op dinsdag aan het 5 Meiplein. Deze ochtendmarkt is verplaatst naar de Montgomerystraat achter het Bevrijdingsplein.
Sport en recreatie in Leiden
Leiden heeft enkele teams of sporters aan de landelijke top. ZZ Leiden speelt in de eredivisie van het basketbal. Leiden is daarnaast een echte watersportstad met waterpolo en wedstrijdzwemmen bij De Zijl Zwemsport en LZ 1886. Ook kan er geroeid worden bij KSRV Njord, Asopos en Die Leythe. Deze laatste roeivereniging heeft een aantal succesvolle roeiers voorgebracht. De rugbyers van LRC DIOK hebben al meerdere landstitels gewonnen.
De Marathon van Leiden is een bekend sportevenement, dat sinds jaren in juni georganiseerd wordt. In Leiden is elk jaar een internationale atletiek wedstrijd: de Gouden Spike georganiseerd door Leiden Atletiek.
http://your-helpdesk.eu/ti/wp-content/uploads/plaatsen/0baeb5eb88.jpg
http://your-helpdesk.eu/ti/wp-content/uploads/plaatsen/de8131c89d.jpg
